Naar de maatschappelijke bibliotheek WegWijzer Werkplaats Warenhuis Voor bibliotheken in transitie

Naar de maatschappelijke bibliotheek WegWijzer Werkplaats Warenhuis Voor bibliotheken in transitie

Nieuws

Blog
Doelgericht digitaliseren
Door Peter van Eijk

Geplaatst: 30 oktober 2018

Blog
Doelgericht digitaliseren
Door Peter van Eijk

Geplaatst: 30 oktober 2018

Over de betekenis en mogelijke toekomst van het openbaar bibliotheekwerk lopen de meningen uiteen. Van een brede bieb met een grote variëteit aan diensten tot de Bibliotech bibliotheek met een focus op e-content. Maar parallel hieraan bestaat er ook een hoge mate van overeenstemming over het belang van de publieke waarden die aan het openbaar bibliotheekwerk ten grondslag liggen: vrijheid, gelijkheid, sociale cohesie en kwaliteit.
Over die maatschappelijke opdracht van ons werk, verschenen in de zomer twee interessante rapporten, die meer dan alleen deze korte bespreking verdienen. Het Kabinet publiceerde in juni zijn Nationale digitaliseringsstrategie. En medio september verscheen bij het Rathenau instituut de rapportage Doelgericht digitaliseren.  
De Nationale digitaliseringsstrategie: iedereen moet kunnen meedoen
Het Kabinet liet een lezenswaardig en evenwichtig verhaal over digitalisering opstellen. Enerzijds komen de kansen aan bod. Beschreven staat wat Nederland moet doen om voorloper te blijven bij digitalisering. Anderzijds besteden Rutte cum suis ook aandacht aan risico’s, zoals digitale veiligheid, privacy aantasting en marktdominantie van de grote Tech bedrijven.
Een goed punt is verder dat de nationale strategie betrekking heeft op meerdere beleidsterreinen: mobiliteit, energie, zorg, onderwijs, landbouw, MKB, publieke dienstverlening, waartussen allerlei dwarsverbanden bestaan.  En mede daarom komt de sturing van de digitale transitie onder regie van drie bewindspersonen – minister Grapperhaus (Justitie) en de staatssecretarissen Keizer (EZ) en Knops (Binnenlandse Zaken).
Kort samengevat is de brede aanpak terug te vinden in twee sporen, namelijk maatschappelijke en economische kansen benutten en het versterken van het fundament langs vijf speerpunten. Eén van die vijf speerpunten betreft het versterken van de weerbaarheid van bedrijven en burgers. Dat “iedereen moet kunnen meedoen”staat expliciet als ambitie geformuleerd, inclusief de rol hierbij voor bibliotheken.Zo kondigt het Kabinet aan dat het bestaande cursusaanbod om mensen wegwijs te maken in de digitale wereld verder wordt ontwikkeld: “Om te bepalen of en hoe het huidige aanbod bij de bibliotheken versterkt kan worden, lopen er pilots om het bereik onder de doelgroep te vergroten. Succesvolle lokale initiatieven bij gemeenten kunnen ons en ook andere gemeenten helpen om gezamenlijk verdere stappen te zetten.”
De Nationale digitaliseringsstrategie verdient onze steun , want er is in verband met de digitale transitie veel werk te doen – ook in onze ‘winkel’. Zo blijkt ook uit het tweede rapport dat onlangs verscheen.
Technologisch burgerschap
De onderzoekers van het Rathenau instituut houden eveneens een pleidooi dat iedereen moet mee kunnen doen, zij het in andere bewoordingen. In hun rapport Doelgericht digitaliserenbrengen zij de hoofdboodschap dat: “de overheid, het bedrijfsleven en het maatschappelijk middenveld verder acties moeten ondernemen om het governance-systeem te versterken om zo, vanuit publieke waarden, vorm en richting te geven aan een digitale samenleving waarin niemand wordt uitgesloten”.
Om de vraag “In welke samenleving willen we leven” te kunnen beantwoorden, moeten we waarden als centraal uitgangspunt nemen, aldus de onderzoekers. Zij signaleren in dit verband vijf blinde vlekken en koppelen daaraan vijf aanbevelingen, waaronder deze:
“Stimuleer technologisch burgerschap – Om richting te kunnen geven aan innovatie, moeten burgers daarbij betrokken zijn. Daarom moeten ze weten wat de mogelijkheden en risico’s van technologie zijn, en moeten ze kunnen deelnemen aan het democratisch debat en aan politieke besluitvorming … Verder is het voor de beroepsbevolking van belang digitale vaardigheden op te doen waarmee ze ook in de toekomst kans behouden op goed werk … Bij het vergroten van publieke betrokkenheid zijn twee zaken van belang: goede informatievoorziening en mogelijkheden tot participatie.”
Juist deze aanbeveling is van belang voor onze sector. Maar opmerkelijk genoeg komt een rol voor de bibliotheek nergens voor in dit rapport. Onze vele basisvaardigheden-activiteiten staan nog niet op de Rathenau-radar. Over blinde vlekken gesproken!
Tijd voor een ontwikkeldoel
In ‘Den Haag’ is in brede kring doorgedrongen dat digitalisering  – naast veel nieuwe mogelijkheden voor ondernemerschap en sociale interactie – de ongelijkheid in ons land vergroot. Circa 2,5 miljoen mensen in ons land kunnen niet instappen op de digitaliseringstrein die door het land dendert. Dat is een onacceptabele situatie, die onze aandacht volop verdient. Zo bezien, is inspirerend en moedig dat de KB in haar concept beleidsplan schrijft: “Het doel is om samen met onze partners een miljoen mensen uit de groep laag digitaal geletterden te bereiken”.
Maar uit een oogpunt van verwachtingsmanagement is het verstandig om ons te realiseren dat het hier gaat om een vergelegen doel en dat ons handelingsrepertoire nog beperkt is. Want de genoemde groep is groot in omvang, gevarieerd in samenstelling en vooralsnog moeilijk te bereiken. Laten we doelgericht digitaliseren omarmen en beginnen met een ontwikkeldoel.  Met als probleemstelling: hoe kan een collectieve, effectieve aanpak op dit gebied eruit zien? En dan vragen we het Rathenau-instituut om ons hierbij te helpen!
 
Terug naar de nieuwsbrief