In een recente bijlage van de zaterdagkrant staat een boeiend interview met de twee oprichters van het bedrijf Avant Arte (https://avantarte.com) [1]. Aan het woord zijn Christian Luiten (27) en Curtis Penning (25). Deze jonge ondernemers vertellen over het gat in de markt dat ze hebben ontdekt: ergens tussen de IKEA-poster en de kunstgalerie in. En hoe mooi: het was uitgerekend de bibliotheek in Almere die een grote rol speelde in het ontstaan van hun jonge bedrijf!

De betekenisvolle bibliotheek
Luiten was naar eigen zeggen ‘een halve drop out’, maar wilde dat thuis natuurlijk niet vertellen. “Terwijl mijn moeder dacht dat ik naar school was, ging ik naar de bieb”. Via rapmuziek kwamen onder andere de kritische muurschilderingen van Banksy op zijn radar en dat wakkerde zijn belangstelling voor kunst aan. ‘’Vervolgens ging ik in de bieb alles opzoeken over kunst van voor die tijd: Basquiat, Warhol, Richter, Twombly”.

Vanaf 2015 zijn ze via Instagram kunst gaan posten die ze mooi vonden. En hun berichten zijn in de jaren daarna opgemerkt door velen. Circa 2.2 miljoen mensen volgen nu het account. Hoe Avant Arte is uitgegroeid tot een internationale onderneming – die online kunstwerken in kleine edities verkoopt – is een ander verhaal. Mijn punt in deze blog is dat het interview treffend de bedoeling van de openbare bibliotheekfuncties laat zien: bijdragen aan persoonlijke ontwikkeling en verbetering van de maatschappelijke kansen van het algemene publiek; voor iedereen dus!

Herwaardering voor het begrip ‘Burger’
In artikelen, gesprekken over de toekomst van de bibliotheek gebruiken velen nog steeds het begrip ‘klant’. Dat is begrijpelijk, maar het doet geen recht geen aan de meervoudige, veelvormige relatie tussen de bibliotheek en haar publiek: miljoenen bezoekers, gebruikers en leden. Een klant is immers een afnemer van een product of dienst van een leverancier die in een concurrerende markt opereert. In principe staat tegenover deze levering een betaling. Is daarvan sprake – onder normale omstandigheden (pre-Corona) – voor miljoenen bezoekers en gebruikers van bibliotheekdiensten? Neen. De bibliotheek is een laagdrempelige, vrij toegankelijke maatschappelijke organisatie in de gemeente.

Bovendien brengt het spreken en denken in termen van ‘de klant’ risico’s met zich mee. Daarop heeft bibliotheekwetenschapper Frank Huysmans een paar jaar gelden al gewezen in een heldere column. Dat je bij het klantdenken, te weinig oog hebt voor de diverse behoeften van bezoekers, gebruikers en leden. En dat je de bibliotheek vooral gaat zien in economische termen. ‘’Je bieb wordt, scherp gesteld, een winkel waar mensen komen om een transactie aan te gaan” [2].

In het bibliotheekconvenant (oktober 2020) staat dat subsidiegevers op het niveau van Rijk, Provincie en Gemeenten een belangrijke rol zien voor het netwerk van bibliotheekorganisaties bij de aanpak van drie maatschappelijke opgaven: [3] Leesbevordering, Participatie van de burger in de informatiesamenleving, Behoefte van burgers om zich een Leven Lang te ontwikkelen. Deze prominente vermelding van het begrip Burger valt toe te juichen. Want voor het publiek, daar doen we het allemaal voor.

BiSC bouwt graag mee aan de maatschappelijke bibliotheek. In de BiSC-nieuwsbrief van april kunt u lezen over onder meer diversiteit in de collectie, over een webinar meertaligheid en over stimuleringsregelingen die ons helpen om laaggeletterdheid te lijf te gaan en lezen aan te moedigen. Voorbeelden van manieren waarop we samen met u blijven werken aan de maatschappelijke, betekenisvolle bibliotheek!

Peter van Eijk
April 2021

[1] FD persoonlijk, 27 maart ’21, jaargang 17, nr. 12, blz 36 – 42.
[2] Huysmans F, https://warekennis.nl/de-klant-moet-dood/
[3] https://www.bibliotheeknetwerk.nl/bibliotheekstelsel-netwerk/bibliotheekconvenant-2020-2023