Digitaal burgerschap krijgt steeds duidelijker een plek binnen de bibliotheeksector. Het is belangrijk dat mensen zich actief, vaardig en weerbaar kunnen bewegen in onze online informatiesamenleving. En de bibliotheek speelt een belangrijke rol hierbij vanuit haar positie in lokale gemeenschappen. Eind 2022 ging het landelijke programma Digitaal Burgerschap van start; een vierjarig programma, gericht op verankering van digitaal burgerschap in het beleid, de bedrijfsvoering en de programmering van bibliotheken.  

Ook in 2024 hebben we mooie stappen gezet hierin, waarover we al eerder publiceerden. Tijd voor de laatste update van dit jaar. Met specifieke aandacht voor Citizen Science en Artificial Intelligence.  

 
Digitaal burgerschap in de bibliotheken in onze provincie 

Er gebeuren mooie dingen in onze regio. Zo heeft Bibliotheek AVV een aanvraag voor de startersregeling gedaan en is Bibliotheek Het Groene Hart bezig met de uitvoering ervan. KunstenHuis Idea, de Bibliotheek Z-O-U-T en de Bibliotheek Lek & IJssel zijn al klaar met de startersregeling en hebben hun omgevingsanalyse, lokaal plan en ‘Theory of Change’ (verandertheorie die de verandering die je met je organisatie wil bereiken, beschrijft) opgeleverd.  

De Bibliotheek Eemland en Bibliotheek Nieuwegein zijn al in de volgende fase en druk met het programmeren van activiteiten rond digitaal burgerschap.

Kortom, burgerschap in onze digitaliserende wereld leeft in onze provincie. Regelmatig hebben we een onlineoverleg met onze Utrechtse contactpersonen op het gebied van digitaal burgerschap, om ervaringen te delen. Een volgende staat gepland op 16 januari a.s.!

Trainingen 

Op 28 november jl. waren we met 10 deelnemers te gast bij Beeld en Geluid voor de training Dialoog in tijden van mis- en desinformatie. Vanuit de regio Utrecht waren de Bibliotheek Z-O-U-T, KunstenHuis Idea en Bibliotheek AVV aanwezig. Dit betrof een module uit de training Media-, Nieuwswijsheid & Burgerschap. Meer informatie hierover vind je op de Bibliotheekcampus en op het Leerlandschap op de Digitaal Burgerschap pagina op BNetwerk. Hier tref je verder ook veel relevante trainingen aan en ideeën voor leerroutes. 

In januari 2025 komt de landelijke e-learning leergang over digitaal burgerschap beschikbaar met een praatplaat en uitleg over wat digitaal burgerschap inhoudt. De praatplaat kun je hier al inzien.  

Symposium Burgerschap en Democratie in een digitaliserende wereld | 6  februari 2025 
Zijn machines ook burgers? Machines en digitale technologieën kunnen boeken lezen, boeken schrijven, beslissingen nemen en die uitvoeren. Zullen menselijke bibliotheekbezoekers de democratie aan hen overlaten of moeten die zelf hun burgerschap uitoefenen? En hoe dan?

Op 6 februari 2025 organiseren we het symposium Burgerschap en Democratie in een digitaliserende wereld, in Utrecht. De Nederlandse filosoof, jurist, schrijver en columnist Maxim Februari is de keynote spreker dus zorg dat je erbij bent!  

Het evenement duurt de hele dag en heeft een plenair deel en verschillende deelsessies. Het is interessant voor medewerkers van bibliotheken en hun samenwerkingspartners, die zich bezighouden met actief/democratisch/digitaal burgerschap. Voor meer informatie en aanmelden, zie Symposium Burgerschap en Democratie in een Digitaliserende wereld.  

Citizen Science 

Mensen houden van onderzoek doen en burgerwetenschappers staan steeds vaker op om vragen over hun leven en leefomgeving beantwoord te krijgen. In 2024 schreven Astrid van Wesenbeeck, Bastian de Pooter en Heleen van Manen een whitepaper over Citizen Science in de bibliotheek. Vanuit BiSC dachten we hier graag over mee. In één van de workshops op het Symposium Burgerschap en Democratie delen de auteurs de conclusies uit het whitepaper en gaan ze in gesprek om te kijken hoe en in wat voor vorm Citizen Science een plek vindt of kan vinden in jouw bibliotheek, wat daarvoor nodig is en ook welke kennis al in het netwerk aanwezig is.  

Artificial Intelligence (AI) 

Algoritmes spelen een steeds grotere rol in onze samenleving. Bijna dagelijks lees je berichten in de media over de kansen en gevaren van AI. Ook in de bibliotheeksector is er steeds meer discussie over AI. Op 10 december jl. was het IFLA trend report* aanleiding voor een inspiratiemiddag over AI en communities in de LocHal in Tilburg. Ook organiseren steeds meer bibliotheken workshops over ChatGPT en andere (generative) AI-programma ’s voor hun inwoners. Voor ideeën, zie de bouwsteen Programmering op het Bnetwerk en als je zoekt op AI krijg je bijvoorbeeld AI Smartlappen, AI Bullshit Bingo en de AI inspiratiegids. Zie ook op de padlet Juni, maand van de AI van Cubiss. 

Voor het werk in de bibliotheken zelf kan AI ook helpen met slimmer werken. In 2025 besteden we hier extra aandacht aan. 

* Één van de trends: “AI and other technologies are transforming society. Generative AI and new technologies are changing how we create, share and use information. This explores the implications of AI and deepfake technologies, but also the potential for technology to create new ways of engaging with and safeguarding information.”  

Contact 

Voor meer informatie over het Programma Digitaal Burgerschap in de provincie Utrecht, neem contact op met Els van de Kar. 

Achtergrondinformatie 

• Padlet met Digitaal Burgerschap-informatie voor bibliotheken in de Provincie Utrecht: https://padlet.com/biscutrecht/digitaalburgerschap 

• Algemene informatie van het landelijke team:  https://www.bibliotheeknetwerk.nl/digitaal-burgerschap 

Het Programma Digitaal Burgerschap wordt landelijk georganiseerd waarbij bibliotheken via de Startersregeling, Programmeringsregeling of Proeftuinregeling financiële middelen kunnen aanvragen om er lokaal mee aan de slag te gaan. BISC ondersteunt de bibliotheken in de provincie Utrecht hierbij.