Ruim drie maanden geleden ondertekenden vertegenwoordigers van de bestuurlijke partijen (IPO, RIJk, VNG) en onze netwerkvertegenwoordigers (KB, SPN, VOB) het bibliotheek-convenant. Met als gezamenlijke insteek een krachtenbundeling op leesbevordering, digitale inclusie, een leven lang ontwikkelen, gericht op de toekomst van de openbare bibliotheek. En als het goed is hebben veel directie- en MT-leden uit het netwerk dit intussen al gemerkt. Want sinds november zijn we actief betrokken bij de productie van een netwerkagenda. Ook vanuit mijn rol poog ik sindsdien aan diverse regietafels een inhoudelijk steentje bij te dragen.

In het algemeen ben ik meer een ‘doorloper’ dan een ‘terugkijker’ [1]. Tóch is me dit tijdens de kerstvakantie niet helemaal gelukt! Mijn gedachten dwaalden af naar de vorige keer dat ik meewerkte aan het maken van een agenda voor de sector. Dat was in 2007-2008 (inderdaad waarde lezer, de tijd vliegt). In opdracht van de VOB schreven Jacqueline Roelofs, Hans van Soelen, Hans Veen en ik, onder de bezielende leiding van Frans Meijer een tekst voor de ‘’Agenda voor de Toekomst’’. De VOB-Ledenvergadering stelde deze agenda medio 2008 met waardering vast. Er was draagvlak opgebouwd en de tijd bleek rijp om aan de slag te gaan met drie kerndoelen: inspelen op de veranderende behoefte; verbetering van aanbod en service; verbetering van infrastructuur en beschikbaarheid.

Ging de realisatie van deze doelen vervolgens eenvoudig? Nee, helemaal niet. Want de inkt van de agenda was nog niet droog of de internationale bankencrisis brak uit (Lehman Brothers viel om in september 2008). De Nederlandse systeembanken moesten met overheidsgeld worden gered. Met als gevolg voor de openbare bibliotheekorganisaties dat zij voor jaren in financieel zwaar weer terechtkwamen. Ondanks deze tegenslag zijn bibliotheken met collectieve inspanningen erin geslaagd om merkbare en onomkeerbare stappen op weg naar de genoemde doelen te zetten.

Een voorbeeld waar ik nauw bij betrokken was, betreft de verzelfstandiging van Bibliotheek.nl. Die is nu, met een wettelijke verankering, uitgegroeid tot de online Bibliotheek. Een betekenisvolle bibliotheekvoorziening met een groeiende collectie e-content (e-books, luisterboeken) die verleden jaar 8.2 miljoen uitleningen registreerde. Dit laat zien dat je als netwerkpartners onder moeilijke omstandigheden, erin kunt slagen om positieve veranderingen voor een groot publiek te realiseren.

En opnieuw is er een lastige uitgangssituatie. Want een ingrijpende pandemie zet ons normale leven al bijna een jaar steeds verder onder druk. Vermoedelijk sprong juist daarom deze passage uit de Agenda voor de Toekomst mij in het oog:

Centraal in deze Agenda staat het geloof in de toekomst. Natuurlijk zijn er volop bedreigingen, maar wie goed kijkt, ziet dat in elke bedreiging kansen schuilen. Het komt erop aan die kansen te benutten en alles op alles te zetten om tot excellente en voor het publiek waardevolle resultaten te komen. Zo kunnen we de toekomst voor een groot deel zelf bepalen.[2]

Met deze externe omstandigheden hebben we voorlopig nog wel te maken. Wat betekent dit voor de netwerkagenda?
Mijn antwoord hierop is dat de netwerkagenda een richtinggevend, mobiliserend doel moet gaan bevatten. Een doel dat herkenbaar is, dat triggert, dat uitlokt tot samen optrekken en actie. Het belang daarvan blijkt ook uit onderzoek. Wil je als organisatienetwerk succesvol zijn, dan is zo’n gezamenlijk doel een cruciaal element, leerde hoogleraar Patrick Kenis ons begin vorig jaar.[3] Daarom hierbij een suggestie aan de opstellers: kies een duidelijke focus, sluit aan bij de bedoeling van de bibliotheekwet en bij de merkpositionering van de VOB:

• Allereerst de wet. De bedoeling van de vijf bibliotheekfuncties is ‘’het bijdragen aan de persoonlijke ontwikkeling en verbetering van de maatschappelijke kansen van het algemene publiek’’.[4]
• Dan de VOB. De branchevereniging spreekt sinds eind vorig jaar over het bibliotheeknetwerk als ‘de motor van een vaardige samenleving’. En zij voegt daar een concreet doel aan toe: in de komende vier jaar toewerken naar een situatie waarin 8 miljoen landgenoten verbonden zijn met ‘’de bibliotheek’’. [5]

Naar verwachting zal zo’n doelstelling de onderlinge banden in het netwerk verder versterken en de noodzaak van collectief innoveren vergroten. Haalt dit doel de hoofdtekst van de netwerkagenda? Binnenkort is het antwoord bekend.

Peter van Eijk
Januari 2021

[1] In de betekenis van schrijver/singer-songwrtiter Ernst Jansz, (www.ernstjansz.com)
[2] Agenda voor de toekomst, (blz. 10) VOB 2008
[3] Kenis, P , Organisatienetwerken, blz. 58. (Pelckmans uitgevers, 2019)
[4] Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen, artikel 4
[5] De presentatie over de merkpositionering is hier terug te zien: https://www.youtube.com/watch?v=kfvpJVE1EyM&t=378s

Terug naar de nieuwsbrief