Mijn afscheid van BiSC en Cubiss nadert. Want begin 2025 is het mijn bedoeling om een volgende stap te zetten in het leven. Op de inhoud van – wat ik noem – ‘het nieuwe doorwerken’ kom ik over een paar maanden terug. Nu eerst ruimte voor een terugblik. 

In dit laatste kwartaal staan vooral ervaringen met betrekking tot het (mee-)sturen in een organisatienetwerk centraal. Mijn invalshoek hierbij is die van de reflectieve praktijkbeoefenaar die terugkijkt, reflecteert en wil delen. Want na ruim acht jaar meedraaien deel ik de opvatting die hoogleraar Public Governance aan de Universiteit van Tilburg Patrick Kenis treffend heeft verwoord: het organisatienetwerk is ‘de organisatievorm van de toekomst’. Waaraan hij eerlijk toevoegt dat deze samenwerkingsvorm complex is en dat er geen blauwdruk voor bestaat. Sleutelwoorden zijn volgens Kenis: relaties, verbondenheid, samenwerking, vertrouwen en collectieve actie. 

Voorwaarden voor succes; een gedeelde visie 
In het voorjaar van 2016 ben ik mee gaan werken in het Bibliotheek Service Centrum, de provinciale ondersteuningsinstelling (POI) in de provincie Utrecht. Mijn voorgangster had naast haar functie van directeur-bestuurder, ook enkele landelijke taken op zich genomen. Onder meer binnen het samenwerkingsverband van de stichting Samenwerkende POI’s Nederland (SPN). En daarnaast werkte ze aan een plan om samen te gaan werken met Cubiss, de collega POI uit het Zuiden des lands, op het gebied van Bibliotheek Automatisering. Het lag voor de hand om deze activiteiten over te nemen.  

Zo begon mijn entree in het netwerk van bestuurlijke opdrachtgevers, beleidsambtenaren, bibliotheekdirecteuren, vakmensen en maatschappelijke partners. Een grote variëteit aan actoren, die het overigens eens waren, en zijn, over het belang van de bedoeling uit de bibliotheekwet. Kort samengevat is dit de collectieve ambitie van de wetgever: bijdragen aan persoonlijke ontwikkeling en het vergroten van kansen voor het algemene publiek. Blijft daarbij de strategische vraag: hoe werk je daarbij optimaal samen? 

Vanuit het SPN-bestuur zijn we in de loop van 2016 met die vraag aan de slag gegaan. Als bestuurders hebben we onder meer het programma ‘Samenwerken binnen Netwerken’ bij TIAS in Tilburg gevolgd. Na de afronding was voor mij één conclusie glashelder: alleen in netwerkverband kunnen we succesvol met deze collectieve ambitie aan de slag.  

De nieuwverworven inzichten kon ik goed kwijt in ‘mijn provincie’ Utrecht, waar we samen met de gedeputeerde, de beleidsprofessionals en de bibliotheekbestuurders uit de eerste lijn werkten aan een gemeenschappelijke visie. Met de goede externe hulp van Thomas van Dalen kwam in het voorjaar van 2017 deze visie tot stand: ’Samen bouwen aan de maatschappelijke bibliotheek’. Met behulp van deze visie is het Utrechtse netwerk een perspectiefvolle weg ingeslagen. Resultaten zijn geboekt door, bijvoorbeeld, een sterke groei in maatschappelijk-educatieve activiteiten zoals Taalhuizen en ook de Bibliotheek op School.  

Conventant: gezamenlijk de schouders onder maatschappelijke opgaven 
In de daaropvolgende periode werkten de bestuurlijke stelselpartners (OCW, IPO en VNG) en de uitvoerende partijen uit de sector (KB, SPN, VOB) landelijk toe naar een Convenant. De maatschappelijke opgaven voor de actoren kwamen daarin uiteindelijk goed naar voren. Onderstaande illustratie laat dat goed zien, terwijl hieruit bovendien de complexiteit van het netwerk blijkt… 

Richtinggevende hoofddoelen uit de Netwerkagenda 
Dit eerste Convenant bevatte wel een goede verwoording van de landelijke ambitie, maar nog geen concrete doelen. Die hebben we als uitvoerende partners – KB, SPN en VOB – later gezamenlijk opgesteld in de eerste Netwerkagenda. Het zijn deze twee hoofddoelen die lange termijn richtinggevend zijn geweest voor veel activiteiten van onze organisatie: 

Wat is er te zeggen over de mate waarin we erin geslaagd zijn om deze doelen te bereiken? Daarover meer in de blogs van november en december.  

Peter van Eijk  
Oktober 2024 

(Beeld rechtsboven/bron: pexels-pixabay-163064)