– BLOG –  

Een bijeenkomst met oud-president en Nobelprijswinnaar Barack Obama komt zelden voor in ons land. Het hangt van je functie, je rol en persoonlijke interesses af wat zo’n gebeurtenis betekent. Voor mij was dat helder: direct na de bekendmaking online gaan en proberen een aantrekkelijk kaartje te kopen voor ‘de ontmoeting’ op 1 mei. En dat lukte!  

Om te beginnen: drie typen reacties vanuit de landelijke pers: 

Financieel 
‘’Obama wordt goed betaald voor clichés’’, was de kop boven het artikel van Merijn de Waal in NRC een dag later¹. De verslaggever zet op de voorgrond dat de ex-president gemeenplaatsen hanteerde die al te vaak gebruikt zijn. Zoals het presidentschap vergelijken met een mammoettanker die je met de grootste moeite slechts een paar graden kan bijsturen. Daarnaast geeft hij veel aandacht aan de overeenkomsten die de Obama’s hebben gesloten met uitgevers van boeken en streamingdiensten. Het beeld van een ‘’ex-president die schnabbelend de wereld over reist’’, werd op 3 mei nog eens versterkt door Frits Abrahams². Deze columnist – wiens bijdragen ik doorgaans met waardering lees – schreef met een gevoel van teleurstelling over ‘’de lauwheid van zijn optredens.’’ Was hij er dan zelf bij geweest die avond? Nee, hij baseerde zich op het verslag van zijn collega … Tsja.  

Cynisch 
In het AD citeert Hans Nijenhuis een Amerikaanse columnist, Nicholas Goldberg, naar verluidt een van origine Obama-bewonderaar. Goldberg voelt zich verraden en waarschuwt dat de wereld ziet wat hier gebeurt: ‘’… exploitatie van het presidentschap’’, wat leidt tot ‘’een deprimerende boodschap in een tijdperk van grimmige armoede en groteske inkomensongelijkheid’’.  

Anekdotisch 
Het Parool, RTL en de NOS publiceren artikelen over zijn bezoek aan Amsterdam met beelden van een lunch in de bekende Gastrobar in Ouderkerk en een diner in restaurant De Kas. Zonder uitzondering staat er stralend horecapersoneel om hem heen en zijn er fans die vertellen dat ze gefascineerd zijn door het sterke koppel Barack en Michelle.  

Wat betreft 1 mei: ging de oud-bewoner van het Witte Huis echt niet verder dan het benoemen van een paar gemeenplaatsen? Werd hij er werkelijk van weerhouden om meer visie te tonen in een tijd waarin zoveel op het spel staat? Een vraag die Abrahams opwierp in zijn column. 

Intermezzo: de betekenis van betekenis 
Alvorens op deze vragen in te gaan, een kort filosofisch intermezzo over de betekenis van betekenis. Leest u even mee?  Ook deze ‘Evening with the president’ is natuurlijk geen objectieve realiteit die voor iedereen hetzelfde is. Want alles wat we als mens beleven is subjectief. Filosoof Jan Warndorff  heeft dat fenomeen knap geduid: “Onze beleving van dingen in de wereld is altijd doortrokken van betekenis, maar deze betekenis ligt niet in het ding zelf, ook niet in onszelf, maar in de relatie die tussen mijzelf en het ding bestaat … Betekenis = de verhouding tussen mij en een ding, of iets anders zoals een activiteit of een persoon’’. ³ 

Meerledige betekenis 
Ben ik een bewonderaar van uitblinkers op het gebied van leiderschap en verandering? Nee, dat is te sterk uitgedrukt. Maar door studie en werkervaring ben ik wel sterk geïnteresseerd geraakt in hun (auto)biografieën en in ontwikkelingen op dit terrein. De avond in de hoofdstad had voor mij dan ook een meerledige betekenis:  

• Meer leren over hoe je je als betrokken burger kan verhouden tot de grote vraagstukken van deze tijd (zoals klimaatverandering, de oorlog in Europa, oprukkende technologie). Doemdenken vanaf de zijlijn helpt niet. Weten dat positieve veranderingen in een gemeenschap een lange termijn inzet vereisen, wel. De charismatische Amerikaan sprak eerder over een decennium dan over een paar jaar – en mogelijk maak je de beoogde impact zelf niet eens mee. Denk in zijn geval aan de doelstellingen van het klimaatakkoord van Parijs. Van richting veranderen is noodzakelijk voor landen, voor organisaties en burgers en het gaat met kleine stappen. Ook als je in het machtscentrum van Washington zit, blijft er tragiek in binnen- en buitenland waar vrijwel niets aan te doen is. Voor wie in de eigen cirkel van invloed iets positiefs teweeg wil brengen, geeft dit een gevoel van verwantschap.  
• Nog dieper beseffen dat de krantenkoppen over de oorlog in Oekraïne niet weergeven wat er werkelijk op het spel staat. Poetin valt de kernwaarden van de liberale democratie aan. Is de coalitie van Europese landen en de Verenigde Staten blijvend bereid, en in staat, om Zelensky cum suis effectief te steunen?  
• Ervaren dat een groot en divers publiek bereid is om te investeren in een bijeenkomst over ingewikkelde thema’s als politiek, leiderschap en verandering. Dat de meerderheid bestond uit jonge mensen stemt hoopvol.  
• Van geheel andere orde:  
  • De sfeer meemaken van een vraaggesprek op het toneel tussen de ervaren debater en een uitstekende interviewer in de persoon van Janine Abbring. ‘Chapeau’ voor haar presentatie en inbreng. Ondanks de grote zaal, gaf ze je het gevoel dat je er dichtbij zat!  
  • ‘Last but certainly not least’: sinds de coronacrisis weer de mogelijkheid hebben om, samen met een goede vriend, op pad te gaan om onze professionele zaag aan te scherpen.  

En je overigens als mobiele 60-plussers van buiten de Randstad te verbazen over de goede bereikbaarheid van station Amsterdam Bijlmer en de kwaliteit van de sport- en cultuurvoorzieningen aldaar.  

Kortom: ‘My’ Evening with President Barack Obama? 
Ik heb (betekenisvol) genoten…! 

Peter van Eijk 
Mei 2023 

—
1. NRC, 2 mei ’23
2. NRC 3 mei ‘23
3. Warndorff J, Geen idee (Lemniscaat, blz 77).