Nieuws
Laatste BiSC-Blog van Peter van Eijk (met een korte redactionele slotnoot…)
In de afgelopen weken nam ik als directeur-bestuurder afscheid van BiSC en Cubiss. Er waren mooie gesprekken met medewerkers uit Bunnik, Heerlen en Tilburg en daarnaast organiseerden de collega’s ook nog een aparte afscheidsbijeenkomst in de Bibliotheek Utrecht. De persoonlijke ontmoetingen en kaarten, de cadeaus en de lovende woorden die ik heb ontvangen: ze doen mij erg goed! Ik heb geen gelegenheid om er in alle gevallen persoonlijk op te reageren. Vandaar een groot woord van dank in m’n allerlaatste bijdrage aan de BiSC nieuwsbrief. En een korte blik vooruit.
Resultaten in het netwerk: het werk van velen
Het bibliotheeknetwerk is erin geslaagd om de weg naar herstel en groei in te slaan. Dat is niet alleen meetbaar terug te vinden in de statistieken.1 Het is ook op veel plaatsen in Nederland zichtbaar. Zie naast grote nieuwbouw- en renovatieprojecten vooral ook de (her)opening van wijkvestigingen met lokale partners.2
Deze resultaten vloeien voort uit het jarenlange werk van velen. Het gaat hier – in willekeurige volgorde – in ieder geval om:
- deskundige beleidsadviseurs bij Gemeenten, Provincies en het Rijk;
- de beslissers bij deze overheidspartijen;
- toezichthouders, directieleden, managers en innovatieprofessionals bij de bibliotheekpartijen;
- medewerkers bij bibliotheken en serviceorganisaties die dagelijks de subsidieafspraken en dienstverleningsovereenkomsten in de praktijk waarmaken;
- vertegenwoordigers van maatschappelijke organisaties en duizenden vrijwilligers die de vele nieuwe maatschappelijk-educatieve activiteiten uitvoeren;
- organisatieadviseurs, juristen en accountants met branchespecialisatie;
- creatieve architecten;
- betrokken wetenschappers en leden van adviescolleges, zoals de Raad voor Cultuur.
Met veel vertegenwoordigers uit deze (beroeps)groepen heb ik in de voorbije periode, vanuit een facilitaire rol, meegewerkt aan het bouwen van ‘de maatschappelijke bibliotheek’. Reuze bedankt allen!
Maar, naast voldoening over wat er is bereikt, leven er tegelijkertijd ook gevoelens van onbehagen en onrust in mij. Kijkend naar grote geopolitieke spanningen om ons heen, zegt mijn interne stem dit: het bibliotheeknetwerk kan aan het eind van de dag niet succesvol zijn in een wereld die faalt.3
Dan rijst opnieuw de vraag: wat te doen?
Het bibliotheeknetwerk in tijden van crisis
Anno 2025 zijn bibliotheekorganisaties in mijn optiek eilanden van ontmoeting, ontwikkeling en verbinding in een zee van chaos. Naar verwachting zal deze chaos voorlopig voortduren: onze alertheid, weerbaarheid en veerkracht gaan verder worden getest. Het versterken daarvan wordt dus belangrijker. Bibliotheken kunnen daarbij relevante ondersteuning bieden.
Neem bijvoorbeeld het programma Digitaal Burgerschap dat wil bevorderen dat mensen zich actief, vaardig en weerbaar kunnen bewegen in de online informatiesamenleving. En dat is hard nodig want op het internet domineert Big Tech. Er is onbedoeld een situatie ontstaan waarin wij als burgers zijn verworden tot consumenten, terwijl een veilige online omgeving gebaseerd op publieke waarden ontbreekt. De coalitie Public Spaces spant zich al enige tijd in om deze situatie te verbeteren en nodigt maatschappelijke organisaties uit om samen toe te werken naar een digitale publieke ruimte.4
Zo’n veilige online ruimte met laagdrempelige toegang voor iedereen: dat is een belangrijk doel om te gaan realiseren in het Nederlandse informatielandschap. Een doel waaraan het bibliotheeknetwerk effectief kan bijdragen, want:
- de vele vestigingen zijn wijdvertakt in het land;
- met het netwerk zijn op collectief niveau afspraken te maken.
Helpen verbeteren wat er te verbeteren valt
Het is dus zaak om vanuit een hoopvolle houding de toekomst in eigen hand te nemen. Laten wij – vertegenwoordigers van bovengenoemde organisaties, bibliotheken en Betrokken Burgers (BB-ers) – gaan verbeteren wat er te verbeteren valt. Om te beginnen in onze eigen omgeving. Zonder de verwachting dat dan alles uiteindelijk wel goed zal komen. Maar wel uitgaand van de mogelijkheid van positieve uitkomsten op lange termijn.
Veiligheid was, is en blijft nooit vanzelfsprekend. Herinvoering van de Bescherming Bevolking – noem het BB 2.0, want naast het fysieke domein gaat het met name ook om weerbaarheid tegen cyber aanvallen – is een serieuze optie voor de nationale autoriteiten. Welke mogelijke betekenisvolle rol bibliotheken hierbij kunnen spelen heeft collega Mark Deckers onlangs beschreven. 5
De blik vooruit
Voor mij betekent het dat ik – naast andere activiteiten – in ieder geval als’’ BB-er 2.0’’ mee blijf doen. Voortgangsverslagen en observaties volgen binnenkort via mijn website.6
Maar als bestuurder neem ik afscheid van deze eervolle plaats met een welgemeende groet: houdoe!
Peter van Eijk
Maart 2025
Peter bedankt! (korte slotnoot van de redactie…)
Zoals tijdens de afscheidsceremonie afgelopen 13 februari door velen op uiteenlopende manieren al is aangegeven: Peter, namens velen: jíj reuze bedankt voor de prachtige samenwerking en voor jouw energieke en waardevolle bijdragen aan het bibliotheek(net)werk!
En voor wat betreft die mooie bijeenkomst van 13 februari: we hebben altijd de foto’s nog!
(Credits beeldmateriaal: beeld rechtsboven: Peter van Eijk m.b.v. openart AI | foto’s ceremonie: Coen Koppen).
—–
[2] Denk naast Utrecht bijvoorbeeld aan: Groningen (Forum), Tilburg (LocHal), Rotterdam, Den Bosch, Eindhoven.
[3] Dit is een parafrase van de uitspraak van Feike Sijbesma (voormalig DSM CEO): ‘’Je kan als bedrijf niet succesvol zijn in een wereld die faalt’’ (Business for Good, uitgave Synergie, 2019, blz. 45).
[4] Zie: https://publicspaces.net/over-publicspaces/manifest/.
[5] https://www.markdeckers.net.
[6] www.petervaneijk.nl is vanaf maart/april 2025 weer bereikbaar. Als op-schrijver zal ik via mijn website met regelmaat ervaringen, observaties, bronnen en ideeën blijven delen.