Elf fabels over digitale inclusie vergroten kansenongelijkheid en verhinderen effectieve oplossingen. Dat is de hoofdconclusie uit een nieuwe Fabeltjeskrant die in december 2023 verscheen. Welke fabeltjes zijn het? Wie heeft ze geschreven en hoe ermee om te gaan wanneer je digitale ongelijkheid effectiever wil aanpakken? Ik leerde er meer over tijdens de Digisterkerdag.  

Digisterker bestaat 10 jaar!  

Op donderdagmorgen 18 april liep ik het prachtige Mariënhof in Amersfoort binnen. Als kersverse toezichthouder bij Digisterker leek het me nuttig en plezierig om de landelijke dag van de stichting bij te wonen. Nuttig, om dieper inzicht te krijgen in het aanbod en de praktijk van de educatieve programma’s die de organisatie maakt. Plezierig, om relaties te kunnen ontmoeten en vooral ook om oprichter Piet Boekhoudt persoonlijk te kunnen feliciteren met het – ‘zijn’ – 10-jarig jubileum. Volkomen terecht werd hij als boegbeeld van Digisterker direct al in het zonnetje gezet door dagvoorzitter Inge Diepman.  

Elf fabels over digitale inclusie  

Inhoudelijk maakte de lezing van Christine Dedding op mij de meeste indruk. Zij werkt als Associate Professor bij de afdeling Ethiek, Recht en Humaniora van het Amsterdam UMC. In haar presentatie stonden elf fabels over digitale inclusie centraal; fabels die kansenongelijkheid vergroten en goede oplossingen verhinderen:  

1. In Nederland kan iedereen digitaal meedoen; 

2. Het probleem lost zich vanzelf op; 

3. Mensen moeten natuurlijk wel willen; 

4. We willen wel wat doen maar dan hebben we eerst cijfers nodig; 

5. Mensen moeten gewoon een digitale vaardigheidstraining volgen; 

6. Iedereen heeft tegenwoordig toch een smartphone; 

7. In Nederland heeft iedereen toegang tot het internet;  

8. Burgers moeten gewoon hulp vragen of aangeven dat ze iets niet kunnen;  

9. Als we beginnen met de mensen die het wel kunnen, dan volgt de rest later; 

10. Moeilijk bereikbare groepen;  

11. Technologie zorgt voor efficiency.  

Fabetjeskrant 

Deze fabels staan helder en bondig beschreven in een heuse Fabeltjeskrant die onlangs is uitgebracht en voor iedereen toegankelijk is. Wat een creatieve manier om onderzoekresultaten te rapporteren, en bovendien te voorzien van wenkende perspectieven! 

Zeer relevant dus, de inhoud van deze krant. Voor wie? Voor iedereen die op enigerlei wijze betrokken is bij de aanpak van digitale inclusie. In ieder geval bestuurders, beleidsmakers, ICT-ontwerpers/ontwikkelaars en vooral ook: collega’s in het bibliotheeknetwerk.¹  

Betekenis voor het bibliotheeknetwerk  

De betekenis van deze fabels voor het bibliotheeknetwerk is namelijk groot. Want de stelselpartijen uit het netwerk – VNG, IPO, Rijk in de beleidskolom en KB, VOB en SPN in de uitvoeringskolom – gaan binnenkort nieuwe convenantafspraken maken voor 2024-2027. Daarin blijft de focus op drie grote maatschappelijke opgaven: het bevorderen van de geletterde samenleving, het bevorderen van participatie in de (informatie)samenleving en het bevorderen van een leven lang ontwikkelen.  

Digitale inclusie komt vooral terug in de tweede opgave. Wie wat langer meewerkt in de publieke sector beseft dat deze opgaven niet binnen de looptijd van het convenant zijn opgelost. Sterker nog, we weten dat het gaat om maatschappelijke thema’s die blijvend aandacht verdienen. Er zullen immers altijd mensen zijn die moeilijker kunnen meekomen in de moderne samenleving.  

Als mijn informatie klopt blijft het faciliteren van persoonlijke ontwikkeling en participatie als hoofddoel in de bibliotheekwet staan, terwijl de zorgplicht aanstaande is. Laten we daarom de volgende punten opnemen in de volgende Netwerkagenda:  

• Vasthouden aan ons hoofddoel om het publieksbereik te vergroten. Want ca 3,5 miljoen mensen hebben geen/beperkt toegang tot de onlinewereld. Gelet op de maatschappelijke opgaven is dat een onacceptabele situatie.  
• In de komende jaren scherper in beeld brengen welke aanmerkelijke bijdragen het bibliotheeknetwerk levert aan het verbeteren van de situatie op het gebied van digitale inclusie. 
• Nu het aantal bibliotheekvoorzieningen gelukkig weer groeit is de volgende stap: overal gratis wifi realiseren, met laagdrempelige toegang tot moderne, veilige publieksapparatuur en betrouwbare bronnen. 
• Samen met lokale maatschappelijke organisaties nieuwe manieren vinden om in contact te komen met lastig te bereiken publieksgroepen. Dat steeds meer mensen zich thuis voelen in de bibliotheek is mooi, maar – helaas – dit geldt niet voor iedereen.  
   
  In de woorden van Christine Dedding en haar Amsterdamse onderzoekers: Voor andere mensen is een bibliotheek een plaats van groot discomfort. Daar komen mensen ‘die wel geleerd hebben’, ‘wel kunnen lezen’, ‘met tien vingers kunnen typ’, ’geen oude apparaten hebben’ en waar ‘de koffie duur is’. Dus: niet wachten tot deze mensen naar ons toekomen, maar blijf experimentele pogingen ondernemen om deze mensen op te zoeken op de plekken waar zij al zijn. Bruggen bouwen dus: tussen ons aanbod en de (latente) lokale vraag. Mogelijk zijn er ook in uw omgeving Stadmakers te vinden die hierbij willen helpen.² 

Vooruitblik op 2034 

Laten we ook in dit verband niet overschatten wat we in een jaar kunnen realiseren, maar tegelijkertijd: onderschat niet wat we samen in 10 jaar aan positieve veranderingen teweeg kunnen brengen. Is het voorstelbaar dat we er in dit kleine land in slagen om wél contact te maken met miljoenen mensen die vandaag nog onbereikbaar zijn? De vraag is stellen is ‘m beantwoorden!  

Peter van Eijk  
April 2024 

Bronnen

^[1] https://files.cargocollective.com/c1108496/Digitaal—De-Fabeltjes-krant.pdf 

^[2] https://stadmakersonline.nl  

(Beelden / bron: Visueel denker: Jochem Galama, opgenomen in publicatie: Dedding, C. & Goedhart, N.S.; De Fabeltjes-krant. Elf fabels over digitale inclusie die kansenongelijkheid vergroten en een goede oplossing in de weg staan. Amsterdam UMC).