In zijn boek over bibliotheekvernieuwing concludeerde Wim Keizer in de slotbeschouwing dat gemeentesubsidie nog altijd de grootste inkomstenbron van bibliotheken is. Eerder in het boek stelde de auteur de vraag of de fysieke en digitale bibliotheek een twee-eenheid vormen en voor welke van de twee overheidsfinanciering gerechtvaardigd is.
Ik zeg: goed dat de overheid medeverantwoordelijkheid blijft nemen voor de missie van bibliotheekorganisaties. Maar ook dat een onderscheid tussen “off en online” diensten in onze sector helemaal niet opgaat. De wetgever heeft immers gekozen voor een twee-eenheid tussen de fysieke bibliotheek en de online bibliotheek. Hieraan ten grondslag lag al bij de verzelfstandiging van Bibliotheek.nl het concept van de hybride bibliotheek. Met als doel een combinatie van gedrukte media en digitale content te verwerven, ordenen en op een gebruikersvriendelijke manier aan te bieden.
Wim Keizer noemt deze twee-eenheid ‘kunstmatig’. Ik zie dat anders. Het lijkt me noodzakelijk om de hybride bibliotheek verder uit te bouwen, mede gelet op twee paradoxen die de Amerikaanse technologie expert John Palfrey onderscheidt:

• Gedigitaliseerde informatie mag makkelijker toegankelijk zijn, maar het duurzaam bewaren en ontsluiten ervan is kostbaarder en complexer dan bij fysieke materialen het geval is.
• De omstandigheid dat informatie alom aanwezig is en dat miljoenen mensen toegang hebben tot internet, betekent niet dat iedereen daarvan in gelijke mate profiteert.

Ook in ons land bestaat zo’n digitale kloof. Hoogleraar Jan van Dijk wijst op een zorgwekkende trend uit de afgelopen twee decennia. Hij stelt dat de ongelijkheid in digitale vaardigheden, gebruik en profijt van digitale media is toegenomen. Ondanks de hoge internetpenetratie in ons land is de kloof niet gedicht maar juist verdiept. “Het is onjuist om te denken dat wie internet tot zijn/haar beschikking heeft, dit ook voor alles kan en zal gaan gebruiken”, aldus Van Dijk.
Beleidsmakers die de paradoxen van Palfrey herkennen en ons willen helpen om de digitale kloof te dichten, beseffen dat hier sprake is van een complexe maatschappelijke opgave. Met het oog op de actuele mid term review van de wet op landelijk niveau – en de komende gemeenteraadsverkiezingen op lokaal niveau – is het aan ons om aan te geven hoe we de beschreven informatiefuncties zullen vervullen.
Als twee-eenheid kunnen de KB en de fysieke bibliotheekorganisaties aanmerkelijk bijdragen. De KB beschikt over de benodigde expertise en middelen om de digitale content te verzamelen, te bewaren en te ontsluiten voor miljoenen eindgebruikers. Tegelijkertijd slagen de fysieke bibliotheken er steeds beter in om nieuwe doelgroepen taalvaardiger en digivaardiger te maken. Een lage drempel, nabijheid en het feit dat de licenties op de e-content al door onze gezamenlijke inkoopcommissie zijn verworven, dragen allemaal bij aan dit beginnende succes.
Zo bezien is de twee-eenheid een grote verworvenheid, ja zelfs een voorwaarde om de digitale kloof te dichten.