Hoor je bij het zien van deze kop ook de prachtige stem van Ramses Shaffy, beste lezer? Zijn lied – alweer uit 1975 – inspireert mij nog steeds, zeker in de laatste maanden van het jaar. Waarin het tijd is om de balans op te maken en vooruit te kijken.  

‘Bieb is back’… 

…zo kopte de Volkskrant op 28 september: …‘de tempels van het boek omarmen nieuwe maatschappelijke rol’. Het artikel was in de herfst onderdeel van een golf van positieve publiciteit, mede veroorzaakt door deze passage uit de Troonrede: ‘’Het kabinet wil de openbare bibliotheek op zoveel mogelijk plaatsen terugbrengen als plek waar mensen kunnen lezen, leren en elkaar ontmoeten’.  Dat de maatschappelijke-educatieve activiteiten van het bibliotheeknetwerk in brede kring gezien en erkend worden, voelt goed. Want het is de waardering voor de inspanningen van velen – professionals en vrijwilligers – die zich al jarenlang inspannen voor vernieuwingen in het openbaar bibliotheekwerk.  

Het bleef gelukkig niet bij mooie woorden. Bij het opmaken van de stand over 2023 vallen ook praktische daden op. Zo heeft de eerste ronde van specifieke uitkeringen door het ministerie van OCW nu al zichtbaar effect. Het herstel van het fysieke vestigingennetwerk is op meerdere plaatsen in ons land begonnen.¹ 

Beleidsmatige en financiële steun van beslissers zijn overigens structureel nodig om het transitieproces door te kunnen zetten. Want de maatschappelijke opgaven waaraan we als netwerkpartners aanmerkelijk willen bijdragen zijn groot.  

Een krachtproef voor vele jaren  
De stand opmaken houdt in ieder geval in: onder ogen zien dat er veel grote dossiers zijn die onze blijvende aandacht verdienen. Om een paar belangrijke te noemen:  

• Ontlezing/afnemende leesvaardigheid is geen natuurwet, zo leren werkbezoeken aan Scandinavië iedere keer weer. Maar hier het tij keren, is tot dusver niet gelukt… 
• Digitale inclusie bevorderen is en blijft voor miljoenen landgenoten noodzakelijk. 
• Nepnieuws bestrijden in een tijd van oprukkende AI-technologie neemt in belang toe.  
• De groeiende computercriminaliteit is helaas ook ‘chefsache’ voor bibliotheekbestuurders geworden (lees via de voetnoot meer over de meest recente cyberaanval op de National Library een paar weken geleden).² 
• Door de val van het kabinet in de zomer, is een helder uitzicht op een robuuste meerjarenfinanciering en een effectieve wetswijziging verdwenen.  

Krachten bundelen en vasthouden aan lange termijn netwerkdoelen 
Deze, en andere, binnenlandse dossiers betekenen voor het bibliotheeknetwerk: geen rustige toekomst voor de komende jaren. Dit is tegelijkertijd niet de plaats om dieper in te gaan op geopolitieke ontwikkelingen in de instabiele ring rond West-Europa. Maar duidelijke moge zijn dat zij deze verwachting versterken.  

Hoe hierop te anticiperen?  
Er is alle reden om door te gaan op de ingeslagen weg! Allereerst: het bundelen van onze krachten als bibliotheekpartners, waar mogelijk en zinvol. Zowel in het fysieke als in het digitale domein. Daarnaast: vasthouden aan de lange termijn doelen uit de landelijke netwerkagenda: het vergroten van publieksbereik en vooral ook: efficiënter, slimmer samenwerken.  

De bestaande onderlinge hechte relaties en de gegroeide bestuurlijke steun van de overheden, voeden mijn hoop. Niet in de zin van koppig optimisme, of in de veronderstelling dat alles goed zal komen. Maar in de overtuiging dat het zinvol is om dagelijks bij te dragen aan zachte krachten in harde tijden, onafhankelijk van de uiteindelijke afloop.  

Aan alle lezers: een voorspoedig 2024 toegewenst!  

Peter van Eijk  
December 2023

(Foto/bron: Allan Mas; Pexels.com; 5383501)

—

1. https://www.youtube.com/watch?v=3IPagZebyPo
2. https://blogs.bl.uk/living-knowledge/2023/12/knowledge-under-attack.html